zondag 9 juni 2013

Uit chemische analyses van amforen en een wijnpers blijkt dat de Etrusken wijn uitvoerden vanuit Italië naar Zuid-Frankrijk.

Franse wijnbouw heeft Italiaanse wortels

Uit chemische analyses van amforen en een wijnpers blijkt dat de Etrusken wijn uitvoerden vanuit Italië naar Zuid-Frankrijk. Vervolgens is de lokale bevolking daar zelf wijn gaan verbouwen en daarna heeft die praktijk zich verspreid over Frankrijk, en uiteindelijk hebben de Franse wijnrassen heel de wereld veroverd.

De oudste voorbeelden van het maken van wijn komen uit de streek die we nu kennen als Georgië, Armenië en Iran. De wilde voorvader van de wijndruif is waarschijnlijk ook afkomstig uit Georgië en de eerste wijn zou daar al rond 6.000 v.C. gemaakt zijn.

Amforen op de zeebodem

.

Van daaruit heeft de wijnbouw zich dan langzaam verspreid naar het westen over Europa, maar hoe dat juist gebeurd is, is niet erg duidelijk, omdat wijn weinig chemische kentekens achterlaat die archeologen met zekerheid kunnen toeschrijven aan wijn en niet aan andere landbouwproducten.

Een Amerikaanse team onder leiding van Patrick McGovern van het University of Pennsylvania Museum heeft nu een deeltje van de puzzel opgelost. Het team concentreerde zich op Lattara, een kuststadje bij de stad Lattes ten zuiden van Montpellier.

In Lattara werden Etruskische amforen ingevoerd tot in de periode rond 525-475 v.C. De Etrusken waren een volk dat in het huidige Italië leefde, in het huidige Toscane, en het is bekend dat ze aan wijnbouw deden. Waarschijnlijk leerden ze dat van de Feniciërs, want ze gebruikten amforen met dezelfde vorm. De amforen, met hun kenmerkende lange vorm en handvaten, werden echter ook gebruikt om olie en ook vaste stoffen te vervoeren en tot nu toe was het niet duidelijk wat erin had gezeten.

Gaschromatografie/massaspectrometrie

McGovern en zijn team hebben nu een aantal amforen uit Lattara, zowel Etruskische als latere inheemse, onderzocht met een techniek die gaschromatografie/massaspectrometrie heet en die een lijst geeft van de moleculen die in het aardewerk van de amforen zit.

De voorraad in een Frans château

.

Daaruit bleek dat er wel degelijk wijn in had gezeten, en ook dat de wijn kruiden en hars bevat moet hebben. De hars, zoals in de Griekse retsina, werd waarschijnlijk toegevoegd om de houdbaarheid te bevorderen van wijn die getransporteerd werd.

Ze onderzochten ook een platform waarop waarschijnlijk wijn gemaakt werd, en ook dat bleek sporen van wijn te vertonen."Het is ongebruikelijk om een wijnpers uit een vroege periode te vinden in een ommuurde stad als deze", zei doctor McGovern aan de BBC. "Het chemische bewijs vinden voor de pers, dat was een verrassing."

De pers dateert uit 425-400 v.C. en dat sluit aan bij een patroon dat ook elders gezien wordt: wijn wordt eerst ingevoerd van elders, en de lokale bevolking probeert na een tijd zelf druiven te kweken en een eigen, lokale wijnindustrie op te zetten. De wijnpers en de inheemse amforen met sporen van wijn zijn het oudste archeologische bewijs voor wijnbouw in Frankrijk.

Verder verspreid

"Van hieruit heeft de wijnbouw zich verspreid langs de Rhône, de gedomesticeerde wijnplant wordt verplant en kruist zich met wilde druiven en allerlei soorten van interessante gekweekte variëteiten ontwikkelen zich, -dat zijn de soorten die zich nu verspreid hebben over de hele wereld", zei McGovern.

Grenache druiven

.

"De meeste wijn die vandaag gemaakt wordt, komt van Franse kweekvariëteiten, die uiteindelijk afstammen van de variëteit uit het Midden-Oosten via de Etrusken. Er blijven nog veel blinde vlekken in te vullen, maar ik vind dit erg opwindend."

De methode die in de studie gebruikt is, heeft de grenzen verlegd van wat men chemisch aan bewijzen kan verzamelen van archeologische overblijfselen zoals die in Lattara.

Regis Gougeon van het Institut de la Vigne et du Vin van de Université de Bourgogne noemde de studie "zonder twijfel een goed voorbeeld van hoe technologie en methodologie de wetenschap kunnen leiden".

"Het was al geweten, meer bepaald dankzij het werk van Patrick McGovern, dat de wijnbouw waarschijnlijk rond 3.000 v.C. van het Midden-Oosten naar het Middellandse Zeegebied gekomen is", zei Gougeon. "Deze Etruskische hypothese is nieuw en werpt een interessant licht op de mogelijke inbreng van deze hoog ontwikkelde en op kunst gerichte beschaving."

De studie is online verschenen in de Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (PNAS)